شناسنامه عملیات :

نام عمليات : بيت المقدس ( الي بيت المقدس(

زمان اجرا : 1361/2/10

مدت اجرا : 25 روز

مكان اجرا : منطقه عمومي رودخانه كرخه و غرب رود كارون

رمز عمليات : يا علي ابن ابي طالب

تلفات دشمن : 35500 نفر كشته ، زخمي و اسير

ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش

اهداف عمليات : آزاد سازي خرمشهر و خارج ساختن شهر هاي اهواز ، حميديه و سوسنگرد از برد توپخانه سنگين دشمن – طي چهار مرحله

در حالی كه اشغال خرمشهر توسط عراق به عنوان آخرین و مهم ترین برگ برنده این كشور برای وادار ساختن ایران به شركت در هر گونه مذاكرات صلح تلقی می شد، آزاد سازی این شهر می توانست سمبل تحمیل اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی اش باشد.

بر همین اساس، با توجه به این كه منطقه عمومی غرب كارون آخرین منطقه مهمی بود كه هم چنان در اشغال عراق قرار داشت، از یك سو فرماندهان نظامی ایران برای انجام عملیات در این منطقه اشتراك نظر داشتند، و از سوی دیگر عراق نیز كه طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر را پس از عملیات فتح المبین قطعی و مسجل می پنداشت، با در نظر گرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره، به ضرورت حفظ این منطقه معتقد بود. از این رو، بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح المبین، در حالی كه قوای ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر تقویت می شد، به تمام یگان های تحت امر قرارگاه مركزی كربلا دستور داده شد تا ضمن بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات بپردازند.

 
اهداف عملیات

مهم ترین اهدافی كه در این عملیات دنبال می شد، عبارت بودند از:
         انهدام نیروی دشمن، حداقل بیش از دو لشكر.

         آزاد سازی حدود 5400 كیلومتر مربع از خاك ایران؛ از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید.

         خارج نمودن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه دشمن.

         تامین مرز بین المللی (حدفاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه(.

         آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه دشمن.

 
منطقه عملیات

منطقه عمومی عملیات بیت المقدس در میان چهار مانع طبیعی محصور است، كه از شمال به رودخانه كرخه كور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه كارون و از غرب به هور الهویزه منتهی می شود.

منطقه مزبور به جز جاده نسبتا مرتفع اهواز – خرمشهر، فاقد هر گونه عارضه مهم برای پدافند است. همین امر موجب شد تا زمین منطقه – به دلیل مسطح بودن – برای مانور زرهی مناسب، و برای حركت نیروهای پیاده – به دلیل در دید و تیر قرار داشتن – نامناسب باشد. نقاط حساس و استراتژیك منطقه شامل بندر و شهر خرمشهر، پادگان حمید، جفیر، جاده آسفالت اهواز –  خرمشهر، شهر هویزه و رودخانه های كارون،  كرخه كور و اروند  بود.

 
استعداد نیروهای خودی

قرارگاه قدس: تیپ‌های ۳۱ عاشورا، ۲۱ امام رضا، ۳۷ نور و ۴۱ ثارالله و تیپ ۴۳ بیت المقدس (سپاه ) لشگر ۱۶ زرهی و تیپ مستقل ۵۸ ذوالفقار

قرارگاه فتح: تیپ‌های ۱۴ امام حسین، ۸ نجف و ۲۵ کربلا ( سپاه ) لشگر ۹۲ زرهی تیپ های مستقل ۵۵ هوابرد و ۳۷ زرهی ( ارتش) قرارگاه نصر: تیپ‌های ۷ ولی‌عصر، ۲۷ محمد رسول الله و ۴۶ فجر ۲۲ بدر ( سپاه ) الشكر ۲۱ حمزه و تیپ مستقل ۲۳ نوهد (ارتش)

قرارگاه فجر: تیپ ۳۳ المهدی، ۱۷ علی بن ابیطالب، امام سجاد و تیپ ۳۰ زرهی (سپاه ) تیپ 3 لشکر ۷۷ پیاده

استعداد دشمن

تا قبل از آغاز عملیات بیت المقدس، استعداد نیروهای دشمن به ترتیب زیر بود:

 لشكر 6 زرهی؛ از جنوب رودخانه كرخه تا هویزه.

 لشكر 5 مكانیزه؛ از غرب اهواز تا روستای سید عبود.

 لشكر 11 پیاده از سید عبود تا خرمشهر –  تیپ‌های 22، 48، 44 مامور حفاظت از خرمشهر بودند.

 لشكر 3 زرهی در شمال خرمشهر.

با شروع عملیات نیز یگان های دیگری از ارتش عراق به منطقه اعزام شدند كه در مجموع تمامی یگان هایی كه در منطقه درگیری حضور یافتند، عبارت بودند از:

 لشكر 5 مكانیزه؛ شامل: تیپ‌های 26 و 55 زرهی و تیپ‌های 15 و 20 مكانیزه.

 لشكر 6 زرهی؛ شامل: تیپ‌های 16 و 30 زرهی و تیپ  25 مكانیزه .

 لشكر 3 زرهی؛ شامل: تیپ‌های 6،12 و 53 زرهی و تیپ 8 مكانیزه .

لشكر 9 زرهی؛ شامل: تیپ‌های 35 و 43 زرهی و تیپ 14 مكانیزه .
 

لشكر 10 زرهی؛ شامل: تیپ‌های 17 زرهی و 24 مكانیزه .

لشكر 11 پیاده؛ شامل: سه تیپ سازمان 44، 48 و 49 پیاده و سه تیپ تحت امر 45 ، 113 و 22 پیاده.

لشكر 12 زرهی؛ شامل: تیپ‌های 46 مكانیزه و 37 زرهی.

لشکر7 پیاده؛ شامل: تیپ‌های 19 و 39 پیاده.

تیپ مستقل 10 زرهی.

تیپ‌های مستقل 109، 419، 416، 90، 417، 601، 602، 605، 606، 409، 238 و 501 پیاده.

تیپ‌های 31، 32 و 33 نیروی مخصوص.

تیپ‌های 9، 10 و 20 گارد مرزی.

تعداد 30 گروهان كماندو.

تعداد 10 قاطع جیش الشعبی (هر قاطع 450 نفر(.

گردان تانك مستقل سیف سعد.

گردان های شناسایی حطین، صلاح الدین، حنین.

توپخانه دشمن نیز از 530 قبضه توپ در انواع مختلف تشكیل شده بود كه به طور تقریبی عبارت بود از 30 گردان.

میزان انهدام یگان های دشمن

لشگر 3 زرهی و لشگرهای 11 و 15 پیاده: 80 درصد.

لشگرهای 9 و 10 زرهی: 50 درصد.

لشگر 7 پیاده: 40 درصد.

لشگر 5 مكانیزه و لشگرهای 6 و 12 زرهی: 20 درصد.

تیپ های 9، 10 و 20 گارد مرزی: 100 درصد.

تیپ 109 پیاده: 60 درصد.

تیپ های 601، 602، 416، 419 پیاده: 50 درصد.

تیپ های 31، 32 و 33 نیروهای مخصوص به میزان زیاد.



 
طرح عملیات

در طراحی عملیات، تهاجم از طریق عبور از رودخانه كارون و پیشروی به سوی مرز بین المللی و سپس آزادسازی شهر خرمشهر مد نظر قرار گرفته و چنین استدلال می شود كه حمله به جناح دشمن، كه عمدتا به سمت شمال آرایش گرفته بود، عامل موفقیت عملیات است.

هم چنین، شكستن خطوط اولیه دشمن و عبور از رودخانه و گرفتن سرپل در غرب كارون تا جاده آسفالته اهواز –خرمشهر به عنوان اهداف مرحله اول و ادامه پیشروی به سمت مرز و تامین خرمشهر به عنوان اهداف مرحله دوم تعیین شدند.

بر همین اساس، محورهای عملیاتی هر یك از قرارگاه ها به ترتیب زیر مقرر گردید:
 

1. محور شمالی؛ قرارگاه قدس (با عبور از رودخانه كرخه(.
2. محور میانی؛ قرارگاه فتح (با عبور از رودخانه كارون و پیشروی به سمت جاده اهواز – خرمشهر(.
3.  محور جنوبی؛ قرارگاه نصر (با عبور از كارون و پیشروی به سمت خرمشهر(. 

 مأموریت لشکر8 نجف اشرف:

تیپ 8 نجف اشرف ماموریت داشته در مرحله اول با عبور از رودخانه کارون از روی پل کفشیه با درهم شکستن مواضع دفاعی دشمن و پیشروی در عمق 25 کیلومتری، جاده اهواز خرمشهر و هجوم به طرف مرز و پس از تصرف، نسبت به تأمین خط مرزی و الحاق با یگان‌های هم‌جوار آماده مأموریت باشد. در مرحله سوم تیپ نجف‌اشرف در احتیاط قرارگاه فتح بوده و بنا به نیاز در هر منطقه وارد عمل می‌شود. در مرحله چهارم تیپ نجف‌اشرف مأموریت داشت که با عبور از خطوط پدافندی خودی و انهدام مواضع دشمن در خط حد جاده اهواز خرمشهر و در کنار تیپ14 امام حسین(ع) پس از شکست مواضع دشمن وارد خرمشهر شده و شهر را از سمت ورودی و با نفوذ و گسترش به تصرف در آورد.

مراحل عملیات الی‌بیت‌المقدس در لشکر8 نجف اشرف:

مرحله اول: با عبور از رودخانه کارون و حمله به مواضع دشمن با پیشروی در عمق 25 کیلومتری به سمت جاده اهواز خرمشهر، در فاصل ایستگاه حسینیه به طرف خرمشهر به عرض پنج کیلومتر جاده را تصرف و پس از الحاق با جناحین آماده باشد. بنا به دستور در مرحله دوم عملیات شرکت کند.

مرحله دوم: با عبور از جاده آسفالت اهواز خرمشهر به مواضع دشمن تک نماید و با پیشروی در خط مرزی و در حد فاصل پاسگاه حسینیه به عرض پنج کیلومتر به طرف جنوب پیشروی نمایند.

مرحله سوم: در احتیاط قرارگاه فتح قرار گیرند و آماده باشد بنا به دستور در یکی از محورهای عملیاتی وارد عمل شود.

مرحله چهارم: از خط حد جاده آسفالت اهواز خرمشهر به طرف جنوب تک نموده و پس از پیشروی تا شمال شهر وارد شهر شده و همراه با یگان‌های عمل کننده نسبت به محاصره و نهایتاًً تصرف شهر خرمشهر اقدام نمایند.

محورهای عملیات لشکر8 نجف اشرف:

1. محورسمت راست: از ابتدای ایستگاه حسینیه به طرف جنوب به عرض سه کیلومترحدفاصل کیلومتر92 تا 89.
2. محور سمت چپ: از حد فاصل کیلومتر87 تا 89.

سازمان رزم لشکر نجف اشرف:

1. گردان پیاده یکم به فرماندهی غلامرضا  صالحی.
2. گردان پیاده دوم(صاحب الزمان) به فرماندهی نعمت‌الله گردانی.
3. گردان پیاده سوم (ثامن‌الائمه) به فرماندهی قاسم محمدی.
4. گردان پیاده چهارم (فتح) به فرماندهی مرتضی ناصحی.
5. گردان پیاده پنجم(دوطفلان مسلم) به فرماندهی غلامرضا  رحیمی.
6. گردان پیاده ششم به فرماندهی مجید کبیرزاده.
7. گردان پیاده هفتم به فرماندهی سیدحسن میردامادی.
8. گردان پیاده هشتم(انبیاء) به فرماندهی ولی‌الله یوسف‌وند.
9. گردان پیاده نهم(امام حسین) به فرماندهی شکرالله جوانمردی
10. گردان پیاده دهم (شهید مدنی) به فرماندهی حمید باکری
11. گردان پیاده یازدهم به فرماندهی اسدالله  رمضانی
12. گردان پیاده دوازدهم(حمزه سیدالشهدا) به فرماندهی قربانعلی حشمت.
13. گردان زرهی به فرماندهی شهید محمود حری.
14. گردان توپخانه به فرماندهی مهدی کلیشادی.
15. گردان ادوات به فرماندهی عباس سرخیلی.
16. مهندسی به فرماندهی مهدی نظری.
17. مخابرات به فرماندهی برادر اقدانی.
18. پشتیبانی به فرماندهی حیدرعلی حبیب‌الهی.
19. پدافند هوایی به فرماندهی حسینعلی بهشتی.
20. تعاون به فرماندهی برادر سادات.
21. گردان بهداری به فرماندهی دکتر محمد صدری.
22. واحد تبلیغات به فرماندهی برادر علی طیبی.
23. واحد نیروی انسانی به فرماندهی برادر ابراهیم خیری.
24. گردان تخریب به فرماندهی رحمانیان.